Proces van zuurstofopname in de capillaire vaten
De belangrijkste functie van de longen is het opnemen en transporteren van zuurstof uit de buitenlucht naar uw bloed. De long fungeert echter ook als “uitlaat”: afvalgas (of koolzuurdioxide = CO2) moet via de long uit het lichaam verwijderd worden.
Zuurstof wordt opgenomen in de longblaasjes, ook wel alveoli genoemd. Deze longblaasjes zijn gemaakt voor de gaswisseling want ze hebben een wand van maar één cellaag dik, zodat de gaswisseling gemakkelijk plaatsvindt. Als het bloed dat van het lichaam afkomstig is, aankomt in de longen is het zuurstofarm. Dit bloed heeft op dat moment een lage zuurstofdruk. In de ingeademde lucht is juist een hoge zuurstofdruk. Hierdoor vindt gemakkelijk diffusie plaats in de longblaasjes. De zuurstof verplaatst zich van een hoge naar een lage druk en wordt grotendeels gebonden aan de rode bloedcellen. Een klein percentage wordt echter opgenomen door het bloedplasma.
Wanneer zuurstoftherapie
Als het zuurstofgehalte in uw bloed te laag is kan de longarts zuurstof voorschrijven.
De therapie wordt in het bijzonder voorgeschreven aan patiënten met zwaar longfalen. Afhankelijk van de zwaarte van de problematiek is de dosis bepaald op:
Let op!
Bij emfyseem moet je heel voorzichtig zijn met het toedienen van zuurstof. Teveel zuurstof is ook gevaarlijk bij een hoog CO2- gehalte of sommige vormen van chemotherapie.
Niet alle zuurstoftekort duidt op ziekte of afwijking. Denk bijvoorbeeld aan sporters na hun prestatie.
Waarom zuurstoftherapie?
Bij chronisch zuurstoftekort daalt de levensverwachting van de persoon en wordt het inspanningsvermogen minder. Daarnaast kan er pulmonale hypertensie (hoge bloeddruk in de longen) ontstaan. Organen slijten dan harder en infecties zijn minder goed te bestrijden want je hebt zuurstof nodig om de infecties de nek om te draaien. Bovendien kan het leiden tot ritmestoornissen of andere hartproblemen.
Bij nachtelijk zuurstoftekort word je ’s morgens wakker met zware hoofdpijn en een brak gevoel in de eerste uren na het wakker worden. Verder merk je er niet veel van.
Dag en nacht zuurstoftekort kan hartproblemen uitlokken. Het ambulancepersoneel is geïnstrueerd om in geval van nood bij COPD-patiënten zuurstof bij te geven tot een maximum van 92%.
Stoppen met zuurstoftherapie is niet verstandig, ook als de klacht verholpen lijkt; terugval is niet denkbeeldig.
Kenmerken van zuurstoftekort
De volgende signalen kunnen op een tekort aan zuurstof wijzen:
Oorzaken van zuurstoftekort
Zuurstoftekort (hypoxie) kan ontstaan door een aantal factoren:
Het kan optreden bij een aantal aandoeningen, zoals emfyseem, luchtwegvernauwing, astma (niet heel snel), fibrose, hartfalen, te kleine longen en pulmonale hypertensie.
Als hartritmestoornissen samengaan met zuurstoftekort ontstaat er een groot gezondheidsrisico.
Methoden van zuurstoftoediening
Er zijn verschillende methoden mogelijk.
Tips voor het gebruik van zuurstofapparatuur
Methoden van zuurstoftoediening
Er zijn verschillende methoden mogelijk.
Tips voor het gebruik van zuurstofapparatuur
Hoogte en ademhaling
In lucht zit 21% zuurstof. Dat is in de bergen ook zo, maar omdat de druk daar lager is, adem je minder zuurstof in. Hoger in de bergen komt het zuurstofgehalte al snel onder de 90%. Mensen gaan dan minder goed presteren. Gevolg: kortademigheid bij actie, maar niet in rust.
In Davos zit je op 1700 meter hoogte; de huisstofmijt overleeft dit niet. De lucht is hier uiteraard ijler; wie op het randje zit van wel/geen zuurstof toedienen, krijgt hier zuurstof toegediend.
Vanaf 3500 m hoogte is de lucht ijl. Een vliegtuig vliegt op 10 km hoogte; de lucht is dan zeer ijl en je kunt daar bewusteloos van raken. Daarom wordt de druk in het vliegtuig kunstmatig op die van 2500 m hoog gehouden.
Uitleg van een aantal termen
In de verklarende woordenlijst (aparte pagina) vindt u nog meer medische termen.
Benauwdheid
Veel mensen hebben last van benauwdheid. Dit is niet hetzelfde als zuurstoftekort. Oorzaken: luchtjes/geurtjes van andere mensen, stijgende temperatuur, andere fysieke factoren. Ook kan er sprake zijn van hyperreactieve luchtwegen.
N.B. Dit kan ook psychologisch zijn: ga maar ervaren wat het is het of probeer te onderdrukken.
CO2 = het afvalgas dat je uitademt (kooldioxide)
COPD is de Engelse afkorting voor Chronic Obstructive Pulmonary Disease. De afkorting staat voor een chronische obstructieve longziekte, een aanhoudende vernauwing van de luchtwegen, waardoor je moeilijker in- en vooral moeilijker uitademt. Het is een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Bij longfalen is er sprake van een permanent zuurstoftekort.
Desaturatie is de medische term voor te weinig zuurstof in je bloed. Er is sprake van desaturatie als de hoeveelheid zuurstof minder is dan 90%.
Hartfalen is het best te omschrijven als verschijnsel, bestaande uit een combinatie van klachten en verschijnselen die direct of indirect het gevolg zijn van een tekortschietende pompfunctie van het hart: het hart kan het bloed niet meer zodanig rondpompen dat het lichaam van voldoende bloed (dus aanvoer zuurstof en voedingsstoffen, en afvoer afbraakproducten) wordt voorzien.
Hyperinflatie (jezelf opblazen) – de longinhoud is groot genoeg maar het diafragma staat veel platter. Dan ga je steeds hoger ademen. Daar word je heel kortademig van. Dit leidt soms tot zuurstoftekort; dit moet opgelost worden met technieken en niet met zuurstof.
Kortademigheid is een abnormale en onaangename gewaarwording van moeilijkheden met de ademhaling. Zowel de subjectieve beleving als meer objectieve bevindingen zijn van belang voor het vaststellen van het probleem en de diagnostiek van kortademigheid. Omschrijvingen zijn bijvoorbeeld ‘kort’, ‘kort van adem’, ‘druk op de borst’, ‘benauwdheid’.
O2 zuurstof die je inademt.
Saturatie is de term die gebruikt wordt om te bepalen hoeveel zuurstof in het hele lichaam, of in bepaalde delen van het lichaam, wordt opgenomen. Bij een verlaagde zuurstofsaturatie voelen mensen zich niet prettig. Vaak komt dit voor bij mensen die op grote hoogte verblijven. Ook in de luchtvaart is er sprake van te lage saturatie als de luchtdruk in de cabine wegvalt. Ook mensen met aandoeningen zoals COPD of andere longziektes hebben last van een verminderde saturatie, waardoor hoofdpijn, vermoeidheid, versnelde hartslag en kortademigheid kunnen plaatsvinden. Ook kan er een gevoel van euforie ontstaan of van verwardheid.
De mate van saturatie is te meten door een saturatiemeter of een arteriepunctie (bloedgasbepaling door een naald in een slagader) die ook de zuurstofdruk en het CO2-gehalte meet. Hieronder vindt u de gehanteerde waarden:
Stapelen is het ophopen van CO2 die door het lichaam niet meer afgevoerd wordt. Je merkt er als patiënt weinig van omdat je suf wordt, wat kan leiden tot coma; in het uiterste geval kan je eraan overlijden. Zuurstof toedienen mag wel bij COPD maar dan uiterst spaarzaam. Stapelen kan in dat geval gevaarlijk zijn.
Barstende hoofdpijn bij het opstaan kan een indicatie zijn van zuurstoftekort.
Hypoxie is de medische term voor een tekort aan zuurstof in de weefsels, waardoor in de cellen een tekort aan zuurstof ontstaat en zij niet optimaal kunnen functioneren. Hypoxemie of hypoxaemie: beginfase van hypoxie.
De diffusiecapaciteit (of transferfactor) is de hoeveelheid gas die wordt uitgewisseld tussen de lucht uit de longblaasjes en het bloed van de longhaarvaatjes. De diffusie wordt gemeten door het inademen van een onschadelijk gasmengsel.